Gruntownia Centrum Dobrych szkoleń drama dla dzieci

Moduł 3 Złość

Dzień dobry! Witam się w kursie dla rodziców w ramach programu Poruszające Bajki o Emocjach

O złości. Wprowadzenie

Złość jako jedna z tzw. emocji podstawowych, odczuwana jest już w wieku niemowlęcym. Już dzieci cztero-, pięciomiesięczne okazują frustrację. Jest to trudna emocja, bo często złościmy się, kiedy coś nam nie wychodzi, gdy czujemy, że nie mamy racji, lecz sami przed sobą nie chcemy się do tego przyznać, albo gdy coś dzieje się inaczej, niż oczekiwaliśmy.

Naukowcy zajmujący się badaniami nad emocjami powiedzą, że złość pełni rozmaite funkcje przystosowawcze. Organizuje i reguluje wewnętrzne procesy fizjologiczne i psychiczne związane z samoobroną i dominacją, a także z kontrolowaniem zachowań społecznych i interpersonalnych. Mówiąc prościej, złość sygnalizuje nam coś ważnego o naszych relacjach z innymi ludźmi i wpływa na naszą reakcję na sytuację. Przygotowuje nasz organizm do działania – do obrony i walki o realizację swoich potrzeb.

Skoro złość reguluje zachowania interpersonalne, jest ona też regulowana przez naszych opiekunów, rówieśników i szersze otoczenie społeczne w toku całego naszego życia. Jak to się dzieje? Służą do tego m.in. funkcjonujące w każdej kulturze reguły określające kiedy, wobec kogo i jak wyrażać złość. Socjalizację do reguł okazywania tego uczucia lub innych emocji można obserwować już we wczesnym dzieciństwie, a problemy z właściwym jej wyrażaniem obijają się na naszych relacjach i interakcjach z innymi przez całe życie. Na przykład dzieci w wieku przedszkolnym, które mają trudności z konstruktywnym radzeniem sobie ze złością, są mniej lubiane przez rówieśników, a nauczyciele i rodzice przypisują im mniejsze umiejętności społeczne. Słabe umiejętności regulowania emocji we wczesnym dzieciństwie prowadzą do gorszego funkcjonowania społecznego w wieku szkolnym. Badania pokazują, że trudności ze złością na przestrzeni całego życia są powiązane z rozwojem psychopatologii. Natomiast wyrażanie złości w sposób społecznie akceptowany wiąże się z lepszymi osiągnięciami już w przedszkolu i szkole podstawowej.

Złość u niemowląt służy sygnalizowaniu sytuacji dyskomfortu i mobilizowaniu opiekunów do reakcji, która pomoże dziecku go złagodzić lub usunąć. Dziecięca złość ma związek z blokowaniem jego prób zapanowania nad środowiskiem fizycznym (dotykanie, zgniatanie, rzucanie, łamanie, tłuczenie czy smakowanie różnych przedmiotów). Wraz z wyłonieniem się u dziecka zdolności lokomocyjnych, następuje reorganizacja jego relacji z rodzicami i z otoczeniem fizycznym. Na przykład poruszające się dziecko jest w stanie zniszczyć jakiś przedmiot, co może wywołać złość rodzica i blokowanie przez niego możliwości dalszego niszczenia przedmiotów, kiedy to właśnie było celem odkrywającego świat dziecka, co z kolei wywołuje jego złość. 

Dzieci w wieku przedszkolnym uczą się, jak realizować swoje cele w zgodzie z potrzebami innych, a otoczenie oczekuje od nich coraz większej kontroli nad złością. Pojawiają się rówieśnicy, którzy są w tym okresie istotnym czynnikiem socjalizowania złości. Natomiast język pozwala dziecku na wyrażanie emocji w nowej formie.

Przedszkolaki nadal jednak mają niewielką kontrolę nad okazywaniem swoich emocji, w tym wieku nabywają jednak umiejętności rozpoznawania sytuacji, w których czujemy poszczególne emocje i reguł ich okazywania. Do ważnych zadań rozwojowych należy w tym okresie uczenie się radzenia sobie z własnym pobudzeniem, co umożliwia nawiązywanie i podtrzymanie pozytywnych kontaktów i zabawy z innymi dziećmi.  Natomiast trudności dziecka w kontaktach z rówieśnikami, zmniejszają jego szanse na nauczenie się radzenia sobie ze złością w taki sposób, by nie niszczyć związków z innymi. 

Każdy się czasem złości, jest to zjawisko normalne, a także pożyteczne. Informuje nas o tym, że coś lub ktoś nie pozwala nam zrobić tego, czego chcemy czy potrzebujemy. Czujemy ją wtedy, kiedy ktoś przekracza nasze granice, czyli mówiąc prościej, robi coś, na co się nie zgadzamy i w ten sposób może nas krzywdzić. Złość pomaga nam wtedy znaleźć siłę, by pokonać przeszkodę albo obronić się przez czyimś atakiem. Reagowanie w sytuacji, kiedy ktoś się złości na nas czy w naszej obecności, stanowi wyzwanie. Złość bywa bowiem zaraźliwa – widząc czyjąś złość, często sami zaczynamy się złościć. Jeżeli ktoś złości się w naszej obecności, to nie znaczy, że nas nie lubi, czy ma wobec nas złe zamiary. Kiedy widzimy, że ktoś się złości, warto pomyśleć: „On jest rozzłoszczony, pewnie nie może sobie z czymś poradzić” albo „Oj, chyba moje zachowanie wywołało u niej złość, może jej w czymś przeszkodziłam” i wycofać się, by pozwolić jej lub jemu złościć się bez przeszkód. Można również zapytać o powód złości, szczególnie jeżeli obawiamy się, że nasze działanie mogło się do tego przyczynić. Rozgniewany człowiek często mówi rzeczy, których potem żałuje. Nie ma więc sensu chowanie urazy, mamy prawo jednak oczekiwać przeprosin.

DZIECIĘCA INSTRUKCJA OBSŁUGI EMOCJI:

Jak pomóc dzieciom radzić sobie ze złością?

Wskazówka 1.

Co zrobić, kiedy przedszkolaki się złoszczą i mają ochotę gryźć, kopać, tupać, walić pięściami, krzyczeć i niszczyć? Warto nazwać, że to, co dzieje się z dzieckiem, to właśnie reakcja na odczuwanie złości. Pozwól dziecku się pozłościć w taki sposób, aby nie zrobiło krzywdy sobie lub komuś innemu. Ruch jest często najlepszym sposobem na wypuszczenie z siebie dziecięcej złości. Kiedy złość będzie już trochę obłaskawiona, łatwiej będzie zobaczyć, skąd się wzięła i porozmawiać o tym albo to zilustrować. Możesz zaproponować dziecku, żeby narysowało swoją dzisiejszą złość – przypomniało sobie sytuację, w której złość przyszła, gdzie w ciele znalazła swoje miejsce (gdzie była odczuwana i jak), jakiego była koloru, czy była ciepła, zimna, ostra, kanciasta, okrągła, miękka, twarda, a może z kolcami. Następnie z taką narysowaną złością można porozmawiać – za coś jej podziękować, albo przeciwnie poprosić ją,  żeby tak często nie dręczyła, albo powiedzieć jej, że się jej nie lubi albo, że sprawia, że chce się komuś przyłożyć, itd.

Wskazówka 2.

Kiedy czujesz złość, również powinnaś/powinieneś mówić o tym dzieciom, dzięki temu rozumieją one, że złość to coś naturalnego dla małych i dużych. Możesz wtedy poprosić dzieci o radę – co one zrobiłyby na twoim miejscu, na przykład, kiedy złościsz się, że ciebie nie słuchają albo nie sprzątają po sobie zabawek. Pokazuj dzieciom, że każdy ma prawo czuć złość, kiedy ktoś go atakuje albo nie reaguje na jego prośby, ma też prawo się bronić. Mówienie o swojej złości i pokazywanie jej jest dobre, jednak wykorzystywanie jej przeciwko innym nie jest w porządku.

Wskazówka 3.

Bywa tak, że się złościmy, ale udajemy, że wcale tak nie jest. Wtedy złość jest schowana na długo i przejawia się złośliwością. Zdarza się, że ukryta złość sprawia, że zapominamy o naszych obowiązkach czy dotrzymywaniu tajemnic. Czasem mylimy złość z inni uczuciami, na przykład kiedy komuś coś przypadkiem zniszczymy, krzyczymy na niego, że postawił to w takim miejscu i nie powinien tak robić. W rzeczywistości jest nam bardzo smutno, że to się stało, ale nie chcemy się do tego przyznać. Dlatego dobrze jest nauczyć się rozpoznawać, co czujemy i mówić o tym innym, wtedy jest dużo mniej problemów!

Tematyka warsztatów dla dzieci

Podróżnik to ktoś, kto nie zatrzymuje się dłużej w jednym miejscu, to ktoś, kto ciągle jest w ruchu, przemieszcza się.

Nasza grupa potrzebuje map, kompasów, lunet, czapek i sucharków, aby bezpiecznie wyruszyć w odwiedziny nieznanych lądów i oceanów. Podróżnicy przemierzają wiele ciekawych krain: lodową, pustynną, pełną traw, a także krainę jednorożców czy cyferek.

W pewnym momencie docierają do wyspy, gdzie mieszkańcy są smutni, bo ich Królowa – Królowa Szarlotka – złości się w taki sposób, że rani ich. A denerwuje się ona tak bardzo, dlatego że magiczne jabłka przestały rosnąć. Czy podróżnikom uda się odmienić los biednych mieszkańców? Czy z pomocą dobrej wróżki nauczą Królową, jak złościć się w taki sposób, aby nie ranić innych? Czy magiczne jabłka znowu zaczną rosnąć?

Podczas warsztatów dzieci:

  • poszerzają swój słownik uczuć (duma, wstyd, złość, frustracja, strach, radość)
  • trenują rozpoznawanie w/w emocji,
  • pokazują swoim ciałem i mimiką w/w emocje,
  • poznają metodę pracy (dramowa bajka),
  • pogłębiają swoją empatię, pomagając głównej bohaterce.
Kalimba wartościowe bajki dla dzieci

Uwaga!

Z naszego doświadczenia dzieci na pierwszych warsztatach na pytanie, co czuje dana osoba, używają określeń związanych z wyglądem i zachowaniem danej osoby. Np. mówiąc: czuje uśmiech, zamiast radość, albo czuje łzy, zamiast smutek.

Spróbuj:

Opisując swój dzień, spróbuj nazywać swoje emocje za pomocą właściwych słów. Pobierz listę emocji i zobacz, w jaki sposób możesz opowiedzieć o Twoim dzisiejszym dniu.

Pobierz listę uczuć

Zobacz kolejne moduły

Autorka całego zamieszania

Prowadząca

Nazywam się Marysia Maruszczyk i opowiadam bajki.

Podczas prowadzenia warsztatów dla pacjentów Centrum leczenia Nerwic dla Młodzieży zrozumiałam, że początek ich choroby ma miejsce dużo wcześniej. Pierwsze hospitalizacje na oddziałach psychiatrycznych doświadczali będąc w V-VI klasie Szkoły Podstawowej. Zatem problem istniał od dawna. Wtedy zrozumiałam, że można było im pomóc, dużo, dużo wcześniej. I od tamtego momentu zaczęłam opowiadać bajki ze zdwojoną siłą, a kieruję je głównie do dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

Ale kim dokładnie jestem? Absolwentką psychologii, trenerką umiejętności miękkich, specjalizuję się w metodzie dramy stosowanej (ang. applied drama). Ale co ważniejsze, jestem mamą i żoną. Mam szczęście wychowywać dwie córki (ur. 2016 i 2018). Najczęściej zatem jestem królewiczem, tudzież macochą. Czasami syrenką Morświną.

Chciałabym, aby moje dzieci żyły w świecie, który pełen jest akceptacji i szacunku. Wiem, że współnie możemy takie miejsce stworzyć.

Dlatego założyłam Gruntownię i wraz z zespołem prowadzimy program psychoedukacyjny Poruszające Bajki o Emocjach.